Wydawca treści Wydawca treści

Użytkowanie lasu

Użytkowanie lasu to korzystanie z jego zasobów – pozyskanie drewna, zbiór płodów runa leśnego, zbiór roślin lub ich części na potrzeby przemysłu farmaceutycznego, pozyskanie choinek, eksploatacja kopalin i wiele innych. Leśnicy umożliwiają społeczeństwu korzystanie z darów lasu, ale w sposób zapewniający mu trwałość.

 
Rozmiar pozyskania drewna określony jest w planie urządzenia lasu, który sporządzany jest dla każdego nadleśnictwa na 10 lat. Zapewnia on pozyskiwanie drewna w granicach nie tylko  nieprzekraczających możliwości produkcyjnych lasu, lecz także systematycznie zwiększających zapas drewna pozostającego w lasach, tzw. zapas na pniu. Krótko mówiąc, leśnicy prowadzą w lasach gospodarkę w sposób zapewniający ich trwałość i możliwość biologicznego odtwarzania.
 
O wielkości pozyskania drewna decyduje tzw. etat cięć określony w każdym planie urządzenia lasu. Jest to ilość drewna możliwa do wycięcia w określonych drzewostanach na określonej powierzchni  w okresie 10 lat, które obejmuje plan. Dzięki temu, że etat jest niższy niż przyrost drewna w tym samym okresie, następuje stały wzrost zapasu „drewna na pniu" (w Polsce pozyskuje się ok. 55 proc. przyrostu). Ocenia się, że zasobność polskich lasów wynosi obecnie ponad 2,049 mld m sześć. drewna.
 
Pozyskane drewno pochodzi z:
 
  • cięć rębnych – usuwania z lasu drzewostanów „dojrzałych"; ich podstawowym celem jest przebudowa i odtworzenie drzewostanów;
  • cięć pielęgnacyjnych (czyszczeń i trzebieży) – usuwania z lasu części drzew uznanych za niepożądane i szkodliwe dla pozostałych drzew i wartościowych elementów drzewostanu;
  • cięć niezaplanowanych – są one konsekwencją wystąpienia klęsk żywiołowych w lasach.
Przeczytaj więcej na www.lasy.gov.pl
 

Rębne użytkowanie lasu w Nadleśnictwie Chmielnik prowadzi się w ramach rębni zupełnej pasowej (Ib), rębni częściowych (IIa, IId), rębni gniazdowych (IIIa, IIIb), rębni stopniowej gniazdowej (IVa) i rębni udoskonalonej (IVd). Specyfika drzewostanów Nadleśnictwa Chmielnik oraz przyjęte w PUL założenia hodowlane powodują, że mają tu zastosowanie głównie rębnie gniazdowe( IIIa, IIIb,). Powierzchnia objęta rębnią zupełną stanowi 15 % ogólnej powierzchni objętej użytkowaniem rębnym. Rębnią Ib gospodaruje się głównie na ubogich siedliskach borowych, predysponowanych do hodowli sosny, jako gatunku głównego.

Łączna powierzchnia drzewostanów wyłączonych z użytkowania wynosi 192,68 ha. Realizując zapisy Zarządzenia nr 11A Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 1999 roku na zrębach pozostawia się grupy drzew stanowiące ok. 5% powierzchni manipulacyjnej. Preferuje się grupy o najlepszej żywotności i jakości technicznej.  Na zrębach pozostawia się również kępy podrostu i nalotu, drzewa dziuplaste, gatunki rzadkie i o znaczeniu biocenotycznym, takie jak; wiązy, cisy, czereśnia ptasia, dzika jabłoń, grusza itp. Działania te wpływają na poprawę struktury wiekowej, bioróżnorodności oraz estetyki lasu.

Znaczącą rolę w działaniach zmierzających do wyhodowania stabilnych drzewostanów pełnią cięcia pielęgnacyjne, a wśród nich trzebieże. Według obowiązującego PUL rozmiar trzebieży wczesnych w Nadleśnictwie kształtuje się na poziomie 1521,33 ha, zaś rozmiar trzebieży późnych przyjęto na poziomie 5387,00 ha. W ramach użytkowania przedrębnego planuje się pozyskanie ok. 303570 m3 grubizny, co stanowi 54 % ogólnej masy grubizny planowanej do pozyskania w 10-leciu. Zgodnie z obowiązującymi „Zasadami Hodowli Lasu" stosuje się cięcia selekcyjne, zmierzające do nierównomiernego rozmieszczenia drzew dorodnych i kształtowania naturalnej struktury przestrzennej drzewostanów charakteryzującej się istnieniem biogrup drzew.

Bezpośrednie oddziaływanie na elementy środowiska leśnego – drzewostan i glebę mają operacje ścinki i wyróbki oraz zrywka drewna. Do najważniejszych negatywnych zjawisk jakie mogą wystąpić podczas pozyskania i zrywki należy zaliczyć:

-        uszkodzenie runa, nalotów, podrostów i drzew pozostających,

-        zanieczyszczenie środowiska spalinami lub innymi substancjami,

-        erozja gleb wywołana zrywką drewna,

-        spadki przyrostów drzew wzdłuż szlaków zrywkowych.

W celu ograniczenia redukcji różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych, związanej z pobieraniem masy drzewnej, Nadleśnictwo Chmielnik pozostawia w lesie część drewna martwego. Pozostawiane są głównie martwe drzewa stojące oraz kikuty złomów i wywroty w różnym stopniu rozkładu. Preferuje się pozostawianie głównie gatunków liściastych starszych klas wieku. W celu monitorowania ilości pozostającej w lesie arbomasy Nadleśnictwo wdrożyło „Procedurę monitorowania ilości drewna martwego i drzew dziuplastych".

Nadleśnictwo mając na celu ograniczenie szkód w środowisku leśnym nakłada na wykonawców usług leśnych obowiązek stosowania przy pozyskaniu systemu sortymentowego, w którym całkowita obróbka drewna odbywa się przy pniu wraz z nadaniem mu ostatecznej postaci towaru rynkowego. Ścinka i wyróbka wykonywana jest pilarką bądź harwesterem. Preferuje się zrywkę nasiębiernymi środkami zrywkowymi (forwarder).

Ze względu na to , iż główne związki pokarmowe (N, P, K, Ca, Mg) koncentrują się głównie w listowiu, korzeniach i drobnych gałęziach dąży się do pozostawiania drobnicy w drzewostanie (użytkowanie przedrębne), bądź na zrębie (użytkowanie rębne). Od stycznia 2004 roku, zgodnie z decyzją Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych w Nadleśnictwie obowiązuje obligatoryjny zakaz spalania gałęzi oraz pozostałości poeksploatacyjnych. Ta niekorzystna dla środowiska metoda została zastąpiona rozdrabnianiem biomasy.

Dla ochrony roślinności runa, nalotów, podrostów i drzew stojących zrywka drewna odbywa się po wcześniej wyznaczonych szlakach zrywkowych. Szlaki projektuje się i wykonuje na wszystkich pozycjach cięć rębnych i przedrębnych. Przebieg szlaków nanoszony jest na szkicach zrębowych. Przy projektowaniu szlaków operacyjnych wykorzystuje się istniejące luki, ścieżki itp., a także omija się niektóre trudno dostępne fragmenty drzewostanu, jak miejsca podmokle, oczka wodne, miejsca o dużych spadkach itp. Jako zasadę przyjmuje się projektowanie i zakładanie szlaków równolegle do rzędów drzew (zwłaszcza w drzewostanach młodszych klas wieku). Wykonanie zrywki lub operacji technologicznych w takich warunkach powoduje uszkodzenia mniejszej liczby drzew. Monitorowanie i ewidencjonowanie uszkodzeń drzew przy ścince i zrywce jest ewidencjonowane przez komisję złożoną  z leśniczego, inżyniera nadzoru i wykonawcy prac leśnych po zakończeniu danej pozycji wniosku cięć. W przypadku stwierdzenia nadmiernych uszkodzeń (powyżej 5% liczby drzew), Nadleśnictwo przewiduje zastosowanie sankcji wynikających z bieżącej umowy na wykonanie prac leśnych.

W celu ochrony roślin runa leśnego, zwłaszcza objętych ochroną prawną, jak również dbając o stan gleb, wód oraz zdrowie i życie ludzi, Nadleśnictwo w 2014 roku wdrożyło „Protokół przekazania powierzchni" stanowiący załącznik do zlecenia na prace mechaniczne.

W trakcie pozyskania drewna podejmuje się działania zmniejszające ryzyko zniszczenia gleb. Do działań tych należy zaliczyć preferowanie, szczególnie na siedliskach wilgotnych, maszyn o szerokoprofilowych oponach. Dzięki czemu przejechanie po tym samym miejscu nie powoduje znacznych zmian w zwięzłości gleby. Prace na siedliskach podatnych na erozję (wilgotne, o znacznych spadkach) zlecane są wyłącznie w okresie zimowym, przy zamarzniętej pokrywie glebowej.

Mając na celu ekologizację prac pozyskaniowych Nadleśnictwo Chmielnik, poprzez stosowne zapisy w umowach na wykonanie prac leśnych, nakłada na Zakłady Usług Leśnych obowiązek stosowania bioolejów do pilarek spalinowych oraz olejów ulegających biodegradacji do samojezdnych maszyn leśnych. W przypadku wycieku lub rozlania oleju obowiązkiem operatora jest jego zneutralizowanie poprzez zastosowanie sorbentu lub maty, w które muszą być wyposażone wszystkie ciągniki oraz punkty obsługi i tankowania pilarek. 

Przy wykonywaniu prac pozyskaniowych występują duże zagrożenia dla operatorów maszyn i urządzeń leśnych. Do głównych czynników stresogennych należy zaliczyć gazy spalinowe, hałas, drgania mechaniczne, duży wydatek energetyczny, zagrożenie wypadkami, niekorzystne warunki atmosferyczne oraz choroby odzwierzęce. W celu wyeliminowania bądź ograniczenia wyżej wymienionych czynników Nadleśnictwo podejmuje szereg działań profilaktycznych. Do prac leśnych dopuszczane są wyłącznie osoby, które zostały przeszkolone w zakresie BHP oraz znające i przestrzegające zapisy „Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu gospodarki leśnej". Przestrzeganie przepisów BHP jest sprawdzane podczas kontroli wewnętrznych przeprowadzanych przez pracowników terenowych oraz Specjalistę BHP. Zalecenia pokontrolne są bezzwłocznie wdrażane do praktyki.

Obecnie jedną z najgroźniejszych chorób odzwierzęcych jest Borelioza. Co rocznie Nadleśnictwo zleca wykonanie badań krwi na obecność przeciwciał boreliozy. Badaniami objęci są wszyscy chętni pracownicy Nadleśnictwa oraz odpłatnie pracownicy Zakładów Usług Leśnych wykonujących prace na terenie Nadleśnictwa. Badania maja na celu wczesne wykrycie choroby i rozpoczęcie leczenia.

Nadleśnictwo Chmielnik dbając o zaspokojenie zapotrzebowania na surowiec drzewny dąży do pełnej synchronizacji gospodarki leśnej z ekologicznymi funkcjami lasu. Stosuje takie techniki i metody pracy, które minimalizują negatywne skutki prowadzenia pozyskania drewna i innych płodów w środowisku. Prowadzi się również działania profilaktyczne mające na celu ochronę zdrowia i życia ludzi pracujących bądź przebywających w lesie.